TÜM YÖNLERİYLE VERGİ İNCELEMESİ- VERGİ İNCELEME RAPORU - VERGİ VE CEZA İHBARNAMELERİ

TÜM YÖNLERİYLE VERGİ İNCELEMESİ

Türk vergi sisteminde elde edilen gelir ya da kazancın mükellef tarafından beyan edilmesi esası geçerlidir. Bu durum beraberinde, mükellef beyanlarının doğruluğunun tespit edilmesini getirmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 134’üncü maddesinde, vergi incelemesinden maksadın, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak olduğu belirtilmiştir. Buna göre bu işlem, mükellefin ödediği verginin defter, hesap, kayıt ve belgeler ile gerekli olduğunda yapılacak fiili envanter ve araştırmalardan elde edilecek bulguların uygunluğunun incelenmesi ve doğruluğunun saptanmasıdır.

Diğer taraftan vergi incelemesinin mükellefin gelirini doğru beyan etmesi sürecinde öğretici olma özelliği de vardır. Bu nedenle vergi inceleme sürecinin tam olarak bilinmesi, sağlıklı bir vergi incelemesi için mükellef ile gelir idaresi arasındaki iletişimi arttıracaktır.

Bu yazıda mükelleflerin hangi durumlarda vergi incelemesine tabi olacakları, kimlerin vergi incelemesine yetkili olduğu, vergi inceleme türleri, vergi incelemesinin sonuçları, vergi incelemesi sonucunda mükelleflerin kullanabileceği haklar ve aramalı incelemeye ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Bahse konu bir vergi inceleme sürecine tabi olup hakkınızda vergi inceleme raporu ve bu rapora bağlı olarak vergi ceza ihbarnamelerine muhatap olduysanız söz konusu belgelerin tarafınıza tebliğ tarihinden itibaren kullanmanız gerekene yasal haklar için 30 günlük bir süreniz başlamış demektir. Konu hakkında daha detaylı bilgi için lütfen bizimle irtibata geçiniz. 

(arzmalimusavirlik@gmail.com)

Vergi İncelemesi Nedir? Ne Zaman Yapılır?

Vergi incelemesinin amacı, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Vergi incelemesi gerekli olduğunda yapılacak fiili envanter, yoklama veya arama sonucu ele geçirilecek defter ve belgeler ile araştırma sonucu elde edilecek bilgi ve bulgular da dahil olmak üzere, mükellefin defter, belge, hesap ve kayıtlarının incelenmesi suretiyle mükellef tarafından ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunun saptanmasıdır.

Vergi incelemesi, içinde bulunulan yılı da kapsamak üzere, takip eden yılbaşından başlayarak 5 yıl içinde önceden size bildirilmeksizin her zaman yapılabilir.

Kimler Vergi İncelemesine Yetkilidir?

Vergi incelemesine;

► Vergi Müfettişleri ve yardımcıları

► Vergi dairesi müdürleri

► Gelir İdaresi Başkanlığı merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar

yetkilidir.

Yukarıda sayılanlar dışında hiçbir kişinin vergi inceleme yapma yetkisi bulunmamakta olup, inceleme başlamadan önce ilk temasta inceleme elemanlarının kimliklerini size göstermeleri ise yasal bir zorunluluktur.

Kimler Vergi İncelemesine Tabidir?

Vergi Usul Kanunu’na veya diğer kanunlara göre;

- Defter ve hesap tutmak,

- Evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek, mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler

vergi incelemesine tabidir.

Neden Vergi İncelemesine Tabi Tutulmuş Olabilirsiniz?

Vergi beyannameleri ve ekleri üzerinde ve/veya harici bilgilere dayanılarak yapılan risk analizi sonuçlarına göre veya belirli vergi konularına yönelik olarak düzenlenen görüş ve önerme raporlarına dayanılarak ya da yapılan bir ihbar sonucu vergi incelemesine alınmış olabilirsiniz.

Öte yandan bir başka mükellef nezdinde inceleme yapılırken bu mükellefle ilgili olarak sizden de defter ve belgelerinizi ibraz etmeniz istenebileceği gibi sizden bazı bilgiler de talep edilebilir. Uygulamada karşıt inceleme olarak tanımlanan bu durum bir vergi incelemesi olmayıp, sadece vergi incelemesi yapılan mükellefin kayıtlarının doğruluğunun teyidi için yapılan bir araştırmadır.

Karşıt incelemeye tabi tutulmuş olmanız vergi incelemesine tabi tutulduğunuz anlamına gelmemektedir. Bununla birlikte, karşıt inceleme sırasında sizin hesap, defter ve belgelerinizde yasaya aykırılık tespit edilmesi halinde, sizin de vergi incelemesine alınmanız söz konusu olabilir.

Uygulamada Hangi Tür İncelemelerle Karşılaşabilirsiniz?

-Tam İnceleme: Mükelleflerin her türlü iş ve işlemlerini tüm matrah unsurlarını kapsayacak şekilde ve mükellefin tabi olduğu vergiler karşısındaki durumunu, bir veya birden fazla vergilendirme dönemi itibariyle tespit etmeye yönelik olarak yapılan incelemelerdir

-Kısa İnceleme: Vergi matrahını oluşturan unsurlardan bir veya birkaçını belirli bir yönüyle kapsamaya yönelik olarak yapılan incelemelerdir.

-Karşıt İnceleme: Yürütülmekte olan vergi incelemeleri sırasında gerek duyulan belli konularda başka mükellefler nezdinde yapılan incelemelerdir

Vergi İncelemesi Nasıl Başlar? Nerede Yapılır?

Her vergi incelemesi, inceleme elemanının görev yaptığı birimde yetkililer tarafından düzenlenen incelemeye ilişkin görevlendirme yazısıyla başlar.

Vergi incelemeleri kural olarak incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zorunlu sebeplerle incelemenin iş yerinde yapılmasının imkansızlığı veya mükellef ve vergi sorumlularının istemesi ve bunun inceleme elemanınca uygun görülmesi durumunda, inceleme dairede de yapılabilir. Bu takdirde inceleme elemanı belirli bir gün ve saati içeren bir yazısı ile sizi daireye davet eder.

Aldığınız davet yazısında gidemeyeceğiniz bir görüşme tarihi varsa, görüşme tarihini yeniden belirlemek için lütfen mümkün olan en kısa sürede inceleme elemanını arayınız. Yeni görüşme tarihini belirlemek için inceleme elemanı ile görüşmeden önce lütfen takviminizi iyice gözden geçiriniz.

İnceleme ister mükellefin iş yerinde isterse dairede yapılsın; inceleme elemanı, size inceleme konusunu bildirip, işe (incelemeye) başlama tutanağını hazırlayarak sizinle birlikte imzalar ve tutanağın bir örneğini size verir. Böylece vergi incelemesi başlamış olur. İnceleme elemanı, vergi incelemesini gerçekleştirmek için sizden yasal defter ve belgelerin ibrazını yazılı olarak ister. Bu durumda defter ve belgelerin ibrazı için 15 günden az olmamak üzere bir süre verilir. Verilen süre içerisinde defter ve belgeleri mazeretsiz olarak getirme meniz durumunda bunları ibraz etmemiş sayılırsınız ve bu da dönem gelirinizin veya kazancınızın re’sen takdir edilmesini ve bir takım cezai yaptırımları gerektirir.

Haklı bir mazeret göstermeniz durumunda, inceleme elemanınca defter ve belgelerinizi ibraz edebilmeniz için size ek süre verilir. Görüşmeye hazırlanmak için, beyannamenizi, defterlerinizi ve belgelerinizi gözden geçiriniz ve inceleme elemanı ile bir araya gelmeden önce hazırlıklarınızı tamamlayınız. Bu, inceleme için gereken zamanı en aza indirecek ve sonuçların doğruluğunu maksimize edecektir. Eğer inceleme sürecinde hiçbir şekilde görüşmeye katılmazsanız, vergi matrahınız inceleme elemanı tarafından mevcut bilgilere göre belirlenecek ve salınacak ek vergi ve ceza ile birlikte düzenlenen raporun bir örneği size gönderilecektir

Vergi İncelemesinde Mükellefe Düşen Görevler Nelerdir?

Siz veya temsilcileriniz inceleme sürecinde bazı konulara açıklık getirmek üzere inceleme elemanının iş yerine davet edilebilirsiniz. Bu davetlere zamanında katılmanız, istenen konularda inceleme elemanına gereken bilgileri vermeniz önemlidir.

İnceleme sürecinde inceleme elemanlarıyla işbirliği içinde olmanız incelemenin en kısa sürede yapılmasını sağlayacaktır. Ayrıca fiili envanter yapılması durumunda inceleme elemanına yardımcı olmak zorunda olduğunuzu da unutmayınız

İnceleme Elemanı ile Görüşmelerinizde Size Kimler Eşlik Edebilir?

Vergi incelemeleri ile ilgili görüşmelerinize:

- Defter ve kayıtlarınızla ilgili olan yetkili Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler sizinle birlikte katılabileceği gibi,

- Kendi adınıza yetkili bir temsilci de gönderebilirsiniz.

Bu kişilerin sizi temsil edebilmesi açısından yasal olarak yetkilendirilmiş olmaları gerekmekte olup temsil belgesinin görüşmeler başlamadan önce inceleme elemanına verilmesi gerekir.

Önceki Yıllarda İncelemeye Tabi Tutulmuş Olmanız Yeniden İncelemeye Tabi Tutulmayacağınız Anlamına Gelir mi?

Herhangi bir hesap döneminiz incelemeye tabi tutulup ilave matrah ya da matrah farkı bulunmuş olsun ya da olmasın, zaman aşımı süresi içinde hakkınızda gerçek gelirinizi beyan etmediğiniz yolunda yeni bir takım bilgi ve belgelere ulaşılması durumunda, aynı dönem için yeniden vergi incelemesine tabi tutulabilirsiniz.

Vergi İncelemesi Nasıl Sonuçlanır?

İdarenin amacı, incelemeleri mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırmaktır. Ancak inceleme elemanının şüpheli bir unsuru incelemesi gerekebilir ya da ilk görüşmenizden sonra ek belge bulup gözden geçirebilir. İnceleme sürecinde herhangi bir sorunuz olursa ya da incelemenin durumu hakkında bilgi edinmek isterseniz, inceleme elemanını ya da bağlı olduğu grup yöneticisini arayabilirsiniz. İnceleme sürecinde dahili ve harici tüm belgeler incelendikten sonra inceleme elemanı beyanınızın gerçek durumu yansıttığını tespit edebilir ya da hesaplanan vergi tutarında bir artış ya da azalış önerebilir.

İnceleme Sonucunda Fark Bulunmazsa;

İnceleme sonucunda beyanınızın gerçek durumu yansıttığı tespit edilmişse inceleme elemanı Kabul Raporu adı verilen bir rapor düzenler ve bu rapor vergi dairesi dosyanızda saklanır.

İnceleme Sonucunda Fark Bulunursa;

İnceleme sırasında beyan edilmemiş bir matrah unsuru ya da matrah farkı tespit edilmişse durum tutanak veya tutanaklarla tespit edilir. Düzenlenecek tutanaklar inceleme elemanınca size okunur veya okumanız sağlanır, daha sonra birlikte imzalanarak bir örneği size ya da kanuni temsilcinize verilir.

Düzenlenecek rapora dayanılarak re’sen ve/veya ikmalen salınacak vergi ve/veya istenecek cezalar hakkında kaynağında kaçakçılık suçunun bulunduğu durumlar hariç olmak üzere tarhiyat öncesi uzlaşma isteme hakkınız olduğunu unutmayınız. İncelemenin sonunda, tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunup bulunmayacağınız inceleme elemanınca size sorulur. Sorulması unutulmuş olsa bile, son tutanak düzenlenmeden durumu inceleme elemanına hatırlatmayı unutmayınız. Tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanmak isteyip istemediğiniz inceleme elemanınca tutanağa alınacaktır.

İmzalanan tutanaklar ile elde edilen diğer bilgi ve belgelere istinaden vergi inceleme raporu düzenlenir

İnceleme Tutanağını İmzalamak İstememeniz Halinde Nasıl İşlem Yapılır?

İnceleme sırasında ve gerekli görülen hallerde, vergilendirme ile ilgili olaylar ve hesap durumları ayrıca tutanaklar ile tespit olunur. Eğer tutanakta yer alan hususlar hakkında herhangi bir itirazınız ya da ilave açıklamalarınız varsa bunlar da tutanağa geçirilir. Tutanağa koymak istediğiniz, tutanağı geçersiz kılacak nitelikteki soyut beyanlarınızın veya şerhlerin ne anlama geldiğinin açıklamasının inceleme elemanınca sizden istenebileceğini unutmayınız

İstikrar kazanan yargı kararları uyarınca, tutanağa sadece defter, kayıt ve belgelerdeki hususların yazılması durumunda herhangi bir itiraz ya da şerh koyma suretiyle imzalamama hakkınız yoktur.

Ancak vergi inceleme tutanağını imzalamaktan çekinmeniz halinde, imzaya davet yazısı gönderilir. Bu davete de cevap vermemeniz halinde defter ve belgeleriniz bağlı olduğunuz vergi dairesine gönderilir ve inceleme bu suretle tamamlanır. Bu şekilde gönderilen defter ve belgeler, tutanağı imzaladığınız anda size iade edilir.

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talebinde Bulunmanızın Sonuçları Nelerdir?

Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmanız halinde, tarhiyat öncesi uzlaşma davetiyesi hazırlanarak size ya da yetkili kişilere tebliğ edilir ve bu davetiye ile bir uzlaşma günü ve saati bildirilir. Belirtilen günde uzlaşma komisyonu ile görüşmenizde uzlaşma vaki olursa, durum tutanakla tespit olunur ve tutanağın bir örneği size veya temsilcinize verilir. Bir örneği de rapor ve ekleriyle ilgili vergi dairesine gönderilir. Uzlaşma sonuçları kesin olup vergi ve ceza buna göre tahakkuk ettirilir.

Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Temin Edilememiş veya Sağlanamamış ise Ne Olur?

Belirlenen gün ve saatte sizin veya temsilcinizin tarhiyat öncesi uzlaşma davetine icabet etmemesi ya da tarhiyat öncesi uzlaşma tutanağının tarafınızdan imzalanmaması nedeniyle tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememesi durumunda, inceleme elemanınca düzenlenecek vergi inceleme raporuna dayanılarak vergi dairesince vergi tarh edilir ve ceza kesilir.

Sizin veya temsilcinizin belirlenen gün ve saatte tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmesine katılmanıza rağmen, bu görüşmelerde uzlaşma sağlanamaması halinde, tarhiyat öncesi uzlaşma komisyonunun son teklifi tutanağa alınır. Tarhiyat öncesi uzlaşma komisyonunun son teklifini kabul ettiğinizi bağlı olduğunuz vergi dairesine bir ay içerisinde yazılı olarak bildirmeniz halinde, tutanakta belirtilen tutar üzerinden tarhiyat öncesi uzlaşma hakkından yararlanabilirsiniz.

Vergi İncelemesi Sonucunda Uzlaşma Dışında Başka Ne Gibi Seçimlik Haklarınız Vardır?

Vergi inceleme raporu inceleme elemanının bulunduğu birim vasıtasıyla ilgili vergi dairesine gönderilir. Tenkidi gerektiren bir hususun bulunması halinde vergi inceleme raporuna istinaden vergi/ceza ihbarnamesi düzenlenerek size ya da yetkili kişilere tebliğ edilir. Söz konusu ihbarnameyi aldıktan sonra bir takım seçimlik haklarınız mevcuttur.

- Cezada İndirim: 

V.U.K.’nun 376 ncı maddesindeki ceza indiriminden yararlanabilmeniz için; ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilen verginin vadesi gelmiş taksitlerinin yanı sıra, indirimden sonra arta kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını ihbarname lerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde, teminat göstermeniz halinde üç (3) ay içinde ödeyeceğinizi bildirmeniz gerekmektedir. Söz konusu vergi ve cezaları yukarıda belirtilen sürede ödememeniz ya da yargıya başvurmanız halinde, bu maddeye göre indirim hakkından yararlanamazsınız

- Tarhiyat Sonrası Uzlaşma: 

Tarhiyat sonrası uzlaşma yolunu seçmeniz halinde, ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde bağlı bulunduğunuz vergi dairesine müracaat etmeniz gerekmektedir.

- Yargı Yolu: 

Yargı yolunu tercih etmeniz durumunda ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesine dava açmanız gerekmektedir